Omgeven door vele kleuren, bloemen en de ijle zindering van klankschalen. Op de achtergrond sijpelt helder water. Het ware leven wringt zich tussen de plooien van de tijd en druppelt in de ziel als in een gouden schaal. Er ontstaat volheid, vrede en geluk, geborgen achter gesloten ogen. En dan stopt ook het denken. Het nirwana is de open ruimte tussen de laatste gedachte en de volgende. Eventjes niets, volkomen stilte. De menselijke geest die dit alert meemaakt, ervaart zuiver bewustzijn, een glimp volkomenheid, een knipoog van God.
Protestanten koesteren van oudsher een gezond wantrouwen voor mystiek. Het protestantisme draait bij uitstek rond het woord, minder rond de ervaring. In tijden waarin het woord meer weg heeft van een instrument om mensen te domineren, met valse of oprechte denkbeelden, trekt het Woord minder aan. Ook de preek is een heikel vehikel geworden. Er is kritiek op alles en zeker op religieuze praktijken en ideeën. Met een kritische houding benadert men Bijbel en traditie, terwijl men met omgekeerd evenredige koppigheid het grote niets bevestigt. Diegenen die niet zo opgezet zijn met pertinente bevestigingen of ontkenningen, zoeken soelaas in alternatieve methoden om rust en harmonie te vinden. We komen dan op het terrein van de New Age, waaruit talloze min of meer nieuwe vormen van meditatie en (woordeloos) gebed ontstaan. We kunnen dagelijks lezen over de weldaden van mindfulness, yoga en zenmeditatie. Een nieuwe kleurrijke vorm van positief denken heerst bij nieuwe trends als Happinez, met festivals, webwinkels, magazines en zelfs apps. Jonge mensen zoeken naar flow, naar zodanig opgaan in wat je doet dat alles verdwijnt.
Als we nu een stap achteruit zetten en deze verschijnselen die de laatste twee decennia een hoge vlucht namen vergelijken met de historische ontwikkeling in onze cultuur, kunnen we moeiteloos zien dat naarmate men het maatschappelijk keurslijf aansnoert, de hang naar mystiek en mentaal escapisme evenredig toeneemt. Maar er is meer. Deze culturele dialectiek ontvouwt zich ook in het persoonlijke leven, in u en ik. Hoe hoger de eisen die we onszelf opleggen, des te minder de voldoening die we uit onze prestaties puren. De veelheid van de doelen die we ons stellen en de gedrevenheid waarmee we deze doelen willen realiseren, zorgt ervoor dat we angst ontwikkelen voor genieting en genoegdoening. We krijgen schrik om niet te voldoen, om te kort te schieten of te mislukken en steken dan nog een tandje bij. We kunnen op de lange duur niet meer ontspannen, gaan nergens meer echt op in en lijden gaandeweg aan passionele bloedarmoede. Als dit aanhoudt, treedt vermoeidheid of uitgeblustheid op, burn-out. Alles leren loslaten en ontstressen is dan geboden, mindfulness en flowtherapie bieden een antwoord. Men leert terug vol te zijn van iets en dit zonder lucratief gevolg, gewoon om zomaar te zijn.
Als ik aan vrienden vraag op welke momenten ze helemaal tot rust komen, scoort muziekbeleving erg hoog. Zelden zegt men ‘tijdens een eredienst’. Gebed en meditatie doen het ook goed. Een kennis mediteert een uur per dag en verzekert mij dat ze dagelijks energie put uit deze momenten van inkeer en rust. Dit kan ik minder volgen, hoewel ik wel eens met gesloten ogen naar rust zoek, naar stilte in het hoofd, zeker op drukke dagen. Maar ook dat levert mij geen gelukervaring of energiestoot op. Een goed boek kan mij uit de werkelijkheid wegvoeren. Dit komt in de buurt van flow, want de tijd vliegt en de werkelijkheid is tijdens de lectuur volledig binnenin. Geluk komt dan om de hoek kijken. Maar als ik nog verder zoek en peil naar een krachtbron kom ik bij de meditatieve teksten uit de Bijbel, de christelijke en andere tradities. Ik zeg expliciet de ‘meditatieve’ teksten, waarin de evangeliën voor mij de kroon spannen, maar ook de narratieve teksten uit Genesis, sommige Psalmen en Prediker. Ook De Imitatione Christi of Also sprach Zarathustra kunnen mij bij de hand nemen. Het onderscheid tussen meditatieve en andere literatuur is het tempo van lezen en de onvermijdelijke creatieve gedachtegang die mij telkens te beurt valt. Enkele verzen zijn genoeg, een paragraaf, een parelende verwoording van een glanzende wijsheid, om een uur of twee te denken en notities te maken, schetsen op te tekenen of poëzie te plegen. Dan ben ik voor even helemaal opgenomen in een groter geheel dan het dagelijkse. Na afloop weet ik dat de tijd is gepasseerd, als een zacht briesje.
Omgeven door kleurrijke gedachten die tot ver in de eeuwen reiken, zwevend door de geest als op vleugels van woorden. Beelden en kennis die de ziel laten vollopen met levend water. Ik wil niets, mijn verlangen is voor even vervuld. Sereen ervaar ik achter gesloten oogleden het geluk van niets te moeten. Even is de stilte volmaakt, een glimp van eeuwigheid, een knipoog van God.
Johan Temmerman
Leave a Comment